Dizilerde geçen veya romanlarda anlatılan bir savaş sahnesi düşünün. Mağlup olan taraf, yenilgiyi kabullendiği zaman beyaz bayrak sallar. Beyaz bayrağı gören ise karşı tarafın teslim olduğunu anlar. Peki, bu kadar kesin bir yargı ifade eden “beyaz bayrak” ne zaman kullanılmaya başlanmıştır?
Beyaz Bayrağın Kullanımı Nasıl Ortaya Çıktı?Orta Çağ tarihçilerinden kalma yazılı kaynaklarda, beyaz bayrağın ilk kez Doğu Han Hanedanlığı döneminde milattan sonra ilk üç yüz yılda Çin’de kullanıldığından bahsedilir. Çin’de savaş esnasında kaldırılan ilk beyaz bayrak, teslim olma anlamında değil, daha çok yas tutmanın ya da ölümün sembolü olarak kullanılmıştır.
Antik Roma tarihçisi Livy, İkinci Pön Savaşı sırasında bir müzakere sembolü olarak "beyaz yün ve zeytin dalları" ile süslenmiş bir Kartaca gemisini (Kartaca, Fenikelilerden sonra Akdeniz’de büyük bir imparatorluk kuran ve donanmalarıyla kara ordusu kadar başarılı olan Romalıların yerini almıştır.) tanımlamıştır. Roma tarihçisi Cornelius Tacitus ise, MS 69'da Vitellians ile Vespasians arasında yapılan 2.Cremona Savaşı’nda kullanılan beyaz bayrağın ilk kez “teslim olma” anlamı taşıdığından bahseder. Beyaz bayrak kullanımından önce, Roma orduları kalkanlarını başlarının üzerinde tutarak teslim olurlardı. Ayrıca beyaz bayrak, Orta Çağ'da Batı Avrupa'da teslim olma niyetini belirtmek için yaygın olarak kullanılmıştır. Bu dönemde simgesel olarak beyaz bayrak, bir kuşatma sırasında güvenli geçiş veya karşı tarafla görüşme isteği anlamında da kullanılmıştır.
Beyaz renk, genellikle bir kişinin savaştan muaf olduğunu belirtiyordu; müjde veya haber getirenler beyaz asalar taşıyordu, savaşta yakalanan mahkumlar veya rehineler şapkalarına-miğferlerine bir parça beyaz kağıt takıyorlardı ve teslim olan ve güvenli geçiş sözü verilen askeri birlikler beyaz çoraplar taşıyordu.
Tarihçilerin çoğu, savaşın hararetinde kolayca ayırt edilebildikleri için boş pankartların (beyaz) ilk kez tercih edildiğini düşünüyor. Antik dünyada beyaz kumaş yaygın olduğu için askerlerin ellerindeki malzemelerle doğaçlama yaptıkları da söz konusu olabilir.
Türk kültürünün derinliklerine inildiğinde ise beyaz bayrağın şehitler için yas temsili olarak kullanıldığı görülmüştür.
1625'te Hugo Grotius, uluslararası hukukun temel metinlerinden biri olan On the Law of War and Peace’de beyaz bayrağı, "kullanım şekli sebebiyle anlam kazanan bir işaret" olarak kabul etmiş; "müzakere talebinde bulunmanın zımni bir işaretiydi ve sanki kelimelerle ifade edilmiş gibi zorunlu olacaktır" ifadesini kullanmıştır.
İlk olarak 1864'te oluşturulan ve daha sonra 1949'da revize edilen Cenevre Sözleşmesi’nde, beyaz bayrak, silahlı çatışma dönemlerinde resmi olarak bir teslimiyet sembolü şeklinde kabul edilmiştir. Böylece beyaz bayrak, uluslararası savaşta geniş ölçekte tanınan ve kabul edilen bir sembol haline gelmiştir. Aynı sözleşmede, orduların teslim numarası yapmak veya düşman birliklerini pusuya düşürmek için beyaz bayrak kullanması da yasaklanmıştır. Hatta birçok savaşta teslim olma numarası sebebiyle savaş suçu işlendiği bildirilmiştir.
Bugün de beyaz bayrak; teslimiyetin, ateşkesin ve barışın sembolü olarak tanımlanmaya devam etmektedir ve dünya çapında bu anlamlarda kullanımı benimsenmektedir.
Fransa'da Ancien Régime döneminde (Fransa Krallığı’nın Fransız Devrimi'ne dek süren siyasi ve sosyal sistemi), 17. yüzyılın başlarından başlayarak beyaz bayrak, Fransa'nın kraliyet temsili ve saflığın sembolü haline gelmiştir. Beyaz bayrak kısa sürede Fransız kralcılarla anılır olmuştur. Beyaz renk, Fransız ordusunda birliklerini yabancılardan ayırmak ve dost ateşi olaylarından kaçınmak için de kullanılmıştır. Amerikan Devrim Savaşı'nda savaşan Fransız birlikleri beyaz bayrak altında savaşmıştır.
1794 yılında Fransa’yı bugün temsil eden mavi, beyaz ve kırmızı “Tricolore” ulusal bayrak kabul edilene kadar beyaz bayrak kullanılmıştır. Fransa “Üç Renkli” bayrağın beyaz kısmı aslen eski Kraliyet bayrağından türetilmiştir. Bu bayrak, devrim bir cumhuriyetten çok anayasal monarşiyi hedeflediğinde tasarlanmıştır; ancak Üç Renkli'nin bu yönü kısa sürede unutulmuştur.
Beyaz bayrak temsil ettiği sembol sebebiyle çatışan bölgeye barış getirdiği birçok ülkenin bayrağının da türetilmesine sebep olmuştur. 1960'tan beri Kıbrıs bayrağı, ada haritası ve zeytin dalları (başka bir barış sembolü) olan beyaz bir bayraktır. 1992-1998 yılları arasında Bosna-Hersek Cumhuriyeti'nin bayrağı, Kotromanić hanedanının arması olan beyaz bir bayraktı.
FIA tarafından onaylanan yarışlarda, beyaz bir bayrak önde yavaş bir araba olduğu uyarısıdır. FIA dışı yarışlarda, yarış liderinin son turu koştuğunu belirtmek için başlangıç kulesinden beyaz bir yarış bayrağı sallanır. Beyaz bayrak, diğer sürücülerin kafasını karıştırmamak için yalnızca yarış liderine sallanır. Sürücüler, kaza durumunda yaralanmadıklarını belirtmek için küçük beyaz bir bayrak sallayabilirler.
Emevi Hanedanı (661–750), Hz. Muhammed'in Bedir'deki ilk savaşını hatırlatmak için sembolik olarak beyaz rengi kullanmıştır.
Alidler ve Fatımi Hanedanı da hanedan rengi olarak siyahı kullanmalarına rağmen Abbasilere karşı beyaz bayrak temsilini kullanmışlardır.
Afgan İç Savaşı sırasında Taliban, İslam Cumhuriyeti’nden farklı olarak düz beyaz bir bayrak kullanmıştır. 1996'da Kabil'i ele geçirip Afganistan İslam Emirliği'ni kurduğunda beyaz bayrak, "inançlarının ve hükümetinin saflığını" temsil eden ülkenin ulusal bayrağı olmuştur. 1997'den sonra Taliban bayrağa Kelime-i Tevhid eklemiştir.
Covid 19 Pandemisi’nde Mart 2020'de Brüksel'deki Belçika Kraliyet Sarayı, ilgili personeli desteklemek ve şükranlarını ifade etmek için beyaz bir bayrak kaldırmıştır. Birçok Belçikalı da aynı nedenle evlerinin önüne beyaz bayrak asmıştır. Malezya halkı sosyal medyada #benderaputih (#beyazbayrak) hashtag'iyle bir hareket başlatmış, mali açıdan mücadele eden ve gıda ve temel ihtiyaç sahiplerini evlerinin dışında beyaz bayrak dalgalandırmaya çağırmıştır.
Gördüğünüz gibi beyaz bayrak, askeri çatışmalarda kullanımının yanı sıra, çeşitli siyasi ve sosyal bağlamlarda da kullanılmıştır. Günümüzde barışın ve şiddetsiz bir yaşamın sembolü olarak kullanılmaya devam etmektedir. Fakat beyaz bayrağın barış sembolü olarak kullanılması evrensel olarak kabul edilmemiştir. Bununla birlikte geniş ölçekte tanınan ve saygı duyulan bir barış sembolüdür.
