Bilinçaltı Reklamcılık

Hemen hemen insanların çoğu gündelik yaşamında gördüklerinden ve duyduklarından farkında olarak ya da olmayarak etkilenir. Çevreden alınan bu uyarıların, sinyallerin ve mesajların zihnin derinliklerinde kaybolduğu düşünülür ama aslında durum böyle değildir. Bilinç, bu durumlarda devreye girer ve kişinin çevresinde olan her şeyi kaydetmeye başlar. Peki “bilinç” aslında nedir?

Christof Koch’a göre bilinç, deneyimlediğiniz her şeydir. Örneğin; çocukluğunuzdan kalan bir tekerleme, kahve yanında yediğiniz bitter çikolatanın tadı ya da 20'lik dişlerinizin sebep olduğu ağrı bilincin bir yansımasıdır. Genel olarak bilinç; insanın etrafında olup bitenleri anlaması, kavraması ve tanımlamasıdır. Zihin bunca bilgiyi, olguyu, algıyı ve mantığı kavramaya çalışırken farklı yöntemlere başvurur. Örneğin; yolda giderken billboardlarda gördüğünüz reklamların aklınızda kalması, farkında olmadan bazı televizyon reklamlarının repliklerini ezberlemeniz gibi. Bunların hepsi “bilinçaltı” sayesinde oluşur. Bilinç; görülen, duyulan hatta koklanılan birçok şeyi kaydeder ve bunlar farkında olmadan insanın bilinç altına yerleşir. Böylece hiçbir sebebi olmasa dahi çoğu şeyi aklımızda tutabiliriz. Bilinçaltı ise bilincin üzerinde etkisi olan ruhsal bir süreç olarak tanımlanabilir. Bilincin içinde kaybolan, itilen ya da baskılanan düşünceleri veya duyguları yani bilinçaltında olan her şeyi bellek ortaya çıkarır. Kısacası bellek; bilinçaltı içeriklerini gün yüzüne çıkarma yetisidir. Bunu ilk keşfeden kişi ise ünlü nörolog ve psikanaliz biliminin öncüsü Sigmund Freud’dur.

Günümüzde ise bilinçaltının bu muhteşem özelliği farklı amaçlar için kullanılır olmuştur. Bunların başında ise reklamcılık ve pazarlama sektörü gelmektedir. Nöropazarlama sayesinde beyin görüntüleme yöntemlerini kullanarak tüketicinin karar verme aşamasının daha iyi anlaşılması yolunda büyük bir adım atılmıştır. Böylece tüketicilerin sadece mantıklı değil mantık dışı kararlarını da anlayarak buna yönelik pazarlama yapma stratejisi oluşturulmaya başlanmıştır. Çünkü; tüketiciler dikkat çeken reklamlardaki ürünleri almaya meyilli oldukları için reklamcılar bilinçaltına farklı mesajlar göndererek kendi ürünlerinin daha fazla satılmasını sağlarlar. Kısacası bir “bilinçaltı ikna” yöntemi kullanılmaktadır. Gerek televizyon programlarında gerekse sosyal medyada oluşturulan güzellik algısı da bu reklamların bilinçaltına girmesine destek olur. Örneğin; saç dökülmesini azaltan bir şampuan piyasaya sürüleceği zaman saçları parlak, bakımlı ve hacimli mankenler ya da oyuncular o reklamda yer alır. Bunun sebebi bahsedilen güzellik algısını oluşturarak; “Eğer bu şampuanı alırsanız siz de reklamdaki kadın/erkek gibi olabilirsiniz.” mesajı vermektir. Böylece insanların bilinçaltına “Siz de artık toplum tarafından güzel/yakışıklı olarak kabul görülen insanlardan biri olabilirsiniz.” alt mesajı verilir. Artık tüketicinin zihninde o şampuan sadece bir şampuandan ibaret değildir, aynı zamanda onu beğeniye yaklaştıracak bir anahtardır. İşte televizyonlarda, gazetelerde ya da sosyal medyada gördüğünüz reklamların çoğu bu mantık çerçevesinde tüketiciye hizmet veriyor. Reklamcılığın temelinde yatan bir diğer husus ise tüketicilerin psikolojisi ve ruhsal durumudur. Yani toplumda en çok görülen ruh hali, davranış ya da düşünce ne ise ona uygun olacak şekilde ürünleri pazarlayabilmek çok önemlidir. 

Bilinçaltı algılar rüyalarla da ilişkili olduğu için reklamcılıkta rüyalar sık kullanılan bir yere sahiptir. Örneğin; “rüyalarınızdaki gibi bir tatil, rüyalarınızdaki araba, ev vs” şeklinde reklamlarda sıkça duyduğunuz tabirler de aslında bilinçaltına mesaj gönderme yaparak daha fazla dikkat çekmeyi amaçlayan bir yöntemdir.