Günlük hayatta tuzlu yiyeceklerin sizi susatacağını düşünebilirsiniz. Uzun yola çıktığınızda ya da oruç tutmadan önce sırf bu yüzden tuzlu yiyecekler tercih etmekten çekinebilirsiniz. Peki, tuzlu yiyecekler gerçekten susatır mı? Yapılan yeni bir araştırma, tuzlu yiyeceklerin susatmadığını fakat acıktırdığını göstermiştir. Bunun nedeni vücudun süzgeçleri diye nitelendirilen böbreklerde biriken tuzun, suyu tutmasından kaynaklanır. Böbrekler suyu tutmak için fazla enerjiye ihtiyaç duyarlar. Vücudumuz bu enerjiyi karşılamak için karbonhidrat gibi yiyeceklere gereksinim duyar ve bu durum açlık hissinin oluşmasına sebep olur.
Böbreklerin bu tutumu vücudun su ve tuz dengesini koruyarak kan basıncını kontrol altında tutmayı sağlar. Ayrıca tuzun fazlası idrar ya da ter yolu ile vücuttan atılmaktadır. Çünkü tuzun yapısında bulunan sodyum vücutta depolanan minerallerden biri değildir.
Acıkma işlemi vücudumuzda iki sebeple gerçekleşir. Bunlardan ilki beynimizde acıkma hissini tetikleyen “ghrelin hormonu” nedeniyledir. Ghrelinin temel işlevi iştahı artırmaktır. İkinci nedeni ise psikolojiktir. Sürekli olarak belirli zaman aralıklarında beslenen insanlar, yemek saati yaklaştığında kendilerini acıkmış hisseder ve yemeğe ihtiyaç duyarlar. Acıkmamızın bir diğer nedeni ise besin tercihlerimizdir. Bazı besinler bizi tok tutarken bazılarıysa acıktırır. Tuzlu yiyecekler bizi acıktıran besinlerin başında gelmektedir.
Patates cipsi, kraker, kuru yemiş gibi tuzlu yiyeceklerin daha fazla su içmemize neden olduğu düşüncesi yakın bir zamana kadar uzmanlar arasında da yaygındı. Buna göre kandaki tuz miktarının artması, hücrelerdeki su yoğunluğunun azalmasına neden olduğu düşünülüyordu. Bunun sonucunda hücrelerin beyne sıvı kaybettiklerine dair mesaj gönderdiği ve kişiyi su içmeye yönlendirdiği fikri hakimdi.
Ancak, Journal of Clinical Investigation'da yayımlanan bir araştırmaya göre tuzlu yiyeceklerin susatmadığı bunun yerine acıktırdığı ortaya çıkmıştır.
Araştırma sonuçlarına göre yiyeceklerdeki tuz miktarı arttıkça idrardaki tuz oranında ve idrar miktarında artış görülmüştür. Ancak ilginç olan şey idrardaki tuz oranı artışının daha fazla su içme ihtiyacıyla bir ilgisinin olmamasıdır. Hatta katılımcıların daha tuzlu yediklerinde daha az su içtiği fakat daha fazla acıktığı gözlemlenmiştir. Araştırmacılar bunun nedenini tuzun böbreklerdeki suyu tutması şeklinde yorumlamışlardır. Bu enerji gerektiren bir işlemdir. Vücut doğan bu enerji ihtiyacını karşılamak için daha fazla yemek yemeye ihtiyaç duyar.
Bu araştırma Max Delbrück Moleküler Tıp Merkezi (MDC)’nden bir grup araştırmacıyla yapılmıştır. Araştırmacılar Mars koşullarında astronotların yaşayacağı benzer bir ortam oluşturmuşlardır. Bu simülasyon ortamına toplamda 20 erkek iki gruba ayrılmıştır. Bir gruba az tuzlu, diğer gruba ise çok tuzlu yiyecekler verilmiştir. Her iki grubun da istediği kadar su içme hakkı tanınmıştır. Az tuzlu yiyecek verilen grup orada 105 gün kalırken, diğer grup 205 gün kalmıştır. Araştırmanın sonucunda, tuzun böbreklerde su tutan bir üre mekanizmasının çalışmasına neden olduğu ortaya çıkmıştır. Böylelikle böbreklerde daha çok üre üretildiğine, üre sentezi için vücudun enerjiye ihtiyaç duyduğuna yani acıktığına vurgu yapılmıştır.
Uzmanlar tuzu tamamen kesmek vücutta olumsuz etkilere sebep olabileceğinden tuzun tavsiye edilen miktarda tüketilmesini önermişlerdir. Bu miktar günde yaklaşık bir tatlı kaşığı yani 6 g kadardır.
Yetişkinler için önerilen tuz alımı miktarı günde altı gramdan az olsa da çoğu insan her gün düzenli olarak yaklaşık dokuz gram tuz tüketmektedir. Bu miktar kalp krizi, felç ve vasküler demans risklerini artıran yüksek kan basıncına neden olabilmektedir.
Böbreklerdeki Filtrasyon Sistemi
Tuzun kalp ve dolaşım sistemi üzerindeki etkileri tespit edilmiş olsa da aşırı tuz tüketiminin davranışlar üzerindeki etkisi hakkında çok az şey biliniyordu. Bunun üzerine Edinburgh Üniversitesi'nden uzmanlar, düşük oranda tuzla beslenen fareleri aldılar ve onlara insanların günlük tükettiği oranda yüksek tuzlu yiyecekler verdiler. Bunun sonucunda bilim insanları, tuz oranı yüksek besinlerin stres hormonu düzeyini yüzde 75 artırdığını bulmuştur.
Yedikçe acıktıran diğer yiyecekler arasında; işlenmiş mısır gevrekleri, beyaz un, patates, pirinç, diyet ürünler, fastfood ve hazır işlenmiş gıdalar gibi glisemik indeksi yüksek ve lif bakımından fakir besinler yer almaktadır. Glisemik indeks, karbonhidratların kandaki glikoz düzeylerine olan etkisini ölçme sistemi olarak tanımlanır. Glisemik indeksi yüksek besinler başta doygunluk hissi oluştursa da kan şekerini hızlı bir şekilde yükselterek insülin salınımını arttırır. Bu da kan şekerinin ani düşmesine neden olur ve bu da erken acıkmaya sebebiyet verir. Ayrıca glisemik indeksi yüksek besinlerin alımıyla obezite, diyabet ve diğer kronik hastalıkların görülme sıklığı arasında paralellik bulunur.
Bu bulgular doğrultusunda uzmanlar, üreticilerin işlenmiş gıdalardaki tuz miktarını azaltmasının önemli olduğuna dikkat çekmişlerdir. Ayrıca sağlıklı bir toplum için tuz tüketimi konusunda insanların da bilinçlendirilmesi gerektiğine vurgu yapmışlardır.
