Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), insanlı uzay uçuşları ve uzay araştırmaları için inşa edilmiş dev bir yapıdır. ISS, insanlığın şimdiye kadar uzaya inşa ettiği en büyük yapıdır.
Uluslararası Uzay İstasyonu Programı, uluslararası uçuş ekiplerini, birden fazla fırlatma aracını, küresel olarak dağıtılmış fırlatma ve uçuş operasyonlarını, eğitim, mühendislik ve geliştirme tesislerini, iletişim ağlarını ve uluslararası bilimsel araştırma topluluğunu bir araya getirir.
ISS üzerinde 15 farklı ülkenin katkısı vardır. NASA (Amerika Birleşik Devletleri), Roscosmos (Rusya) ve Avrupa Uzay Ajansı, uzay istasyonunun ana ortaklarıdır ve finansmanın çoğuna katkıda bulunmuşlardır. Diğer ortaklar ise Japon Havacılık ve Uzay Araştırma Ajansı ve Kanada Uzay Ajansı'dır. Axiom Space adlı özel bir şirket aracılığıyla, zaman zaman özel astronotlar yörüngedeki kompleks üzerinde çalışmaktadır. Ayrıca Birleşik Arap Emirlikleri gibi diğer ülkelerden astronotlar da ara sıra ISS de bulunmaktadır.
ISS'nin temeli, 1998 yılında Rusya, ABD, Avrupa, Japonya ve Kanada'nın ortaklığıyla atılmıştır. Bu beş ülke, farklı uzay ajanslarını temsil etmektedir ve istasyonun farklı bölümlerinin tasarımı, finansmanı ve yapımında önemli roller üstlenmişlerdir. Bu iş birliği sayesinde ISS, birçok ulusal ve uluslararası bilimsel araştırma projesine ev sahipliği yapmıştır.
Uzayda yaşam fikri, bir uzay istasyonu yapma fikrine doğru atılan ilk adımdı. İlk olarak 1600'lerin başında ünlü Rönesans gökbilimcisi Johannes Kepler tarafından dile getirilmiştir. Kepler, gezegenlerin var olduğunu ve aralarında uzay bulunduğunu fark eden ilk kişiydi ve bir gün insanların uzayda seyahat edeceğini yazmıştı.
1860'lı yıllarda, Edward Everett Hale, yayınlanan "Brick Moon" adlı eseriyle uzay istasyonunun birçok özelliğini tanıttı. Brick Moon, Dünya'nın yörüngesinde dönen ve mürettebatına barınma ve yaşam desteği sağlayan, aynı zamanda Dünya'daki insanlar için bir navigasyon olarak hizmet eden insan yapımı bir yapıydı. Rus teorisyen Konstantin Tsiolkovsky gibi diğer bilim insanları, Güneş ışığından enerji sağlayabilen ve iç kısımda bitki örtüsünün büyüyebileceği uzay istasyonu tasarımları üzerinde düşündüler.
1928'de Herman Noordung, uzay istasyonunun mühendislik, tasarım ve inşası ile ilgili ilk detayları açıkladı. Yaşayan bir tekerlek olarak tanımladığı dönen bir uzay istasyonu konseptini ortaya koydu.
1952'de Willy Ley, uzay istasyonlarındaki yaşam hakkında yazdı. İnsanların uzayda yaşaması durumunda, tekerlek şeklinde bir uzay istasyonunun içinde olacaklarını ve hayatlarının modern bir denizaltıya benzer koşullarda geçeceğini belirtti.
ABD hükümeti 1950'lerde uzay istasyonu konseptleri üzerinde çalışmaya başladı. NASA, insanlı uzay araştırmaları merkezi tarafından ilk ABD uzay istasyonu konseptlerini geliştirdi ve Skylab adı altında ilk uzay istasyonu projesini başlattı.
ISS’nin Yapım Süreci
Uzay İstasyonu'na Başkan Reagan tarafından resmi onay verildi ve 1984 yılında ABD Kongresi tarafından belirli bir bütçe verildi. NASA Yöneticisi James Beggs, programda iş birliği yapacak uluslararası ortaklar bulmak için uğraştı ve bir süre sonra Kanada, Japonya ve Avrupa Uzay Ajansı'na bağlı birçok ülke programa katıldı. İstasyon, 1984 ile 1993 yılları arasında tasarlandı, parçaları ABD, Kanada, Japonya ve Avrupa'da inşa edilmeye başlandı. 1993 yılında Rusya da programa dahil oldu.
NASA-Mir olarak adlandırılan 1. Aşama, 1995 ile 1998 yılları arasında gerçekleşti. Bu aşamada, Uzay Mekiği astronotları ve kozmonotları Rus Mir Orbital İstasyonuna taşıdı ve ABD'nin deneylerini, uluslararası deneyleri barındıran iki Rus modülünü değiştirmesine yardımcı oldu. 2. Aşamada, ISS’nin yeni yapılan parçaları 1998'den itibaren fırlatılmaya başlandı.
Program, küresel bir ortaklık içinde karmaşık bir yapıyı planlamak, koordine etmek ve işletmek için kültürel farklılıkları ve siyasi karmaşıklıkları bir araya getirmektedir. ISS, uluslararası uçuş mürettebatını ve küresel olarak dağıtılmış fırlatma, operasyon, eğitim, mühendislik ve bilimsel araştırma topluluklarını bir araya getirerek insanlık için uzayda bir karakol ve araştırma laboratuvarı görevi görmektedir.
ISS'nin amaçlanan ömrü birkaç kez uzatılmıştır ve en az 2030 yılına kadar çalışması planlanmaktadır. İstasyonun bakımı ve güncellenmesi, sürekli olarak yeni parçaların eklenmesiyle devam etmektedir. Bu şekilde ISS, uzay araştırmalarında ve insanlık için uzaydaki varlığın sürdürülmesinde önemli bir rol oynamaya devam edecektir.
